Μαθαίνοντας τα παιδιά να είναι αισιόδοξα

Η αισιοδοξία είναι μια στάση ζωής που όχι μόνο προκαλεί θετικά συναισθήματα αλλά έχει και άμεση συσχέτιση με την καλή υγεία.

Πολλές έρευνες υποστηρίζουν τα θετικά αποτελέσματα της αισιοδοξίας στην ανθρώπινη ζωή. Έρευνα που είχε διεξαχθεί στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι το 2001, υπέδειξε ότι η θετική στάση ζωής κατά τη νεαρή ηλικία, προάγει τη μακροζωία. 

Επιπλέον, το πρακτορείο Reuters μας ενημερώνει ότι οι έφηβοι που ακολουθούν μια πιο αισιόδοξη στάση ζωής όσων αφορά τον εαυτό τους και τον κόσμο, έχουν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης. 

Μια ακόμα έρευνα στο πανεπιστήμιο του Κορνέλ, μας ενημερώνει ότι η θετική στάση ζωής και η αισιοδοξία αποτελούν ισχυρό αντίδοτο για το στρες, τον πόνο και την ασθένεια καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. 

Η εξάλειψη του στρες είναι πολύ σημαντική ,καθώς το στρες έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη επικίνδυνων συμπεριφορών στην εφηβεία όπως υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και αντικοινωνική συμπεριφορά. 

Τι είναι όμως αυτό που βοηθάει τα παιδιά να υιοθετήσουν μια πιο αισιόδοξη στάση ζωής; 

Όπως μας ενημερώνουν οι επιστήμονες, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι οι γονείς και η δική τους προδιάθεση. Η αισιοδοξία είναι μια ικανότητα που πλάθετε κατά την παιδική ηλικία, και καθώς τα παιδιά είναι μικρά σφουγγαράκια που απορροφούν ότι βλέπουν από το περιβάλλον τους. Η αισιόδοξη στάση των γονέων προς τη ζωή και τα γεγονότα είναι κάτι που τα παιδιά αντιγράφουν. 

Μικρές συμβουλές για να μάθουμε τα παιδιά μας να είναι αισιόδοξα  

Ακούστε τα παιδιά σας: 

Να ακούτε τα παιδιά σας όχι μόνο με τα αυτιά αλλά και με το μυαλό σας. Να θυμάστε ότι τα μικρά παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ακόμα πλήρως το λεξιλόγιο τους και την έκφραση τους. 

Όταν, λοιπόν, το παιδί σας, σας λέει «μισώ τα μαθηματικά» στην πραγματικότητα πιθανότατα να σας λέει «Δε τα καταλαβαίνω, πως μπορώ να τα μάθω καλύτερα;». Είναι ευθύνη του γονέα να καταλάβει τι θέλει να πει το παιδί και να το μάθει να εκφράζεται και να καταλαβαίνει ότι για κάθε πρόβλημα υπάρχει μια θετική λύση. 

Μη βάζετε ταμπέλες: 

Τα παιδιά τείνουν να ικανοποιούν ή να μην ικανοποιούν τις προσδοκίες των γονέων τους. Είναι θεμιτό να το σκεφτείτε καλά πριν πείτε «η Μαρία μας είναι πολύ ντροπαλή», καθώς αυτή η φράση θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της ταυτότητας της. Οι αρνητικές ταμπέλες που βάζουμε στα παιδιά μας μπορεί να είναι βλαβερές για την άποψη που σχηματίζουν για τον εαυτό τους και έμμεσα ενδυναμώνουμε τη συμπεριφορά που δε μας αρέσει. 

Αναδιατυπώστε: 

Οι έφηβοι έχουν την ανάγκη να τους παίρνουν στα σοβαρά και για να μπορέσουμε να έχουμε μια καλή επικοινωνία μαζί τους πρέπει να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την πραγματικότητα τους. 

Για παράδειγμα αν το έφηβο παιδί σας, σας λέει «μισώ το σχολείο», δεν είναι πραγματικό να απαντήσετε ότι όλα θα πάνε καλά. Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να το βοηθήστε να καταλάβει τι ακριβώς είναι αυτό που δεν του αρέσει και να το βοηθήσετε να φέρει μόνο του παραδείγματα των θετικών στοιχείων της σχολικής ζωής (ίσως κάποιοι φίλοι ή κάποια μαθήματα που του αρέσουν). 

Ψάξτε για τη θετική πλευρά: 

Είναι υψίστης σημασίας να δείξουμε στα παιδιά ότι το κάθε τι έχει και αρνητική αλλά και θετική πλευρά και να τα ενθαρρύνουμε να ψάχνουν για το θετικό αντίκτυπο της κάθε κατάστασης. 

Για παράδειγμα ένα παιδί που δεχόταν βία στο σχολείο είπε στη μαμά του «ο κόσμος είναι ένα απαίσιο μέρος», η απάντηση της μαμάς, η οποία είναι και η σωστή, ήταν «Ναι, υπάρχουν άσχημα πράγματα, αλλά πρέπει πάντα να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά και για τα όμορφα πράγματα που υπάρχουν και να ξέρεις ότι συμβαίνουν καθημερινά!» 

Όπως μας ενημερώνει η διευθύντρια του παιδιατρικού νοσοκομείου του Σηάτλ, Leslie Walker «η αισιοδοξία και η ελπίδα είναι δύο πολύ κοντινές έννοιες και είναι κάτι που ενώ θα έπρεπε, εμείς οι γονείς δεν αφιερώνουμε χρόνο για να εξετάσουμε. Αυτά όμως, είναι τα βασικά στοιχεία που κάνουν το παιδί να ξυπνάει κάθε πρωί και να συνεχίζει την προσπάθεια». Και θα ήθελα να προσθέσω αυτά τα στοιχεία κάνουν κι εμάς τους ίδιους να ξυπνάμε κάθε πρωί και να συνεχίζουμε την προσπάθεια! 

Υιοθετήστε, λοιπόν, μια πολύ θετική στάση ζωής γιατί όχι μόνο η δική σας ζωή θα γίνει πιο όμορφη, αλλά και γιατί με αυτόν τον ευχάριστο τρόπο θα προφυλάξετε το παιδί σας από πολλούς κινδύνους. 

Αμαλία Λουίζου,  

Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Σύμβουλος 

Κέντρο Παιδιού Εφήβου Οικογένειας 

Πώς μαθαίνεται η αισιοδοξία; Από την ειδική παιδαγωγό Ελένη Λιούτα

Μάργκαρετ Μίτσελ ( 1900-1949 , Αμερικανίδα συγγραφέας)

Έγραψε το «Όσα Παίρνει ο Άνεμος»

     Άλλωστε, το αύριο είναι μια άλλη μέρα.

Αγαπημένοι μου αναγνώστες, θα ήθελα να ξεκινήσω τη συζήτησή μας με ένα θέμα την αισιοδοξία που για μένα είναι σημαντικό γνωρίζοντας οτι η πραγματικότητα συχνά είναι σκληρή και τραγική, αλλά μετά έρχεται ένα λυρικό, ονειρικό κομμάτι που σε βγάζει από τη δύσκολη κατάσταση. Πετάει λίγο η ψυχή. Άλλωστε δεν μπορείς να έχεις την ψυχή να σέρνεται μόνο, είναι ανάγκη απόλυτη να τις δώσεις και φτερούγες.

Τι είναι η αισιοδοξία;

Η αισιοδοξία, σαν ψυχική διάθεση, είναι η τάση να κοιτάζει κάποιος τη φωτεινή και θετική πλευρά της ζωής ,να προσδοκά ότι τα πράγματα θα πάνε καλά ,παρά τα εμπόδια και τις απογοητεύσεις. Ο Seligman,ψυχολόγος και δημοσιογράφος(1998) ,ορίζει την αισιοδοξία ως «τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν στον εαυτό τους τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους». Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι η αποτυχία οφείλεται σε κάτι που μπορεί να αλλάξει, ώστε την επόμενη φορά να πετύχουν , π.χ. αλλάζοντας τακτική ή αναζητώντας συμβουλές, σε αντίθεση με τους απαισιόδοξους, που αποδίδουν την αποτυχία σε κάποιο προσωπικό τους μειονέκτημα ή αδυναμία, πιστεύοντας έτσι ότι δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης

Πώς μαθαίνεται η αισιοδοξία;

Σύμφωνα με τον Seligman, η αισιοδοξία μαθαίνεται, αλλά χρειάζεται συστηματική και επίμονη εξάσκηση. Αυτό που βοηθάει καταρχήν, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή περιλαμβάνει και αντιξοότητες και ,στη συνέχεια, να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σ’ αυτές. Η ζωή προϋποθέτει προβλήματα τόσο για τον αισιόδοξο , όσο και για τον απαισιόδοξο. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι ο πρώτος πιστεύει ότι τα αρνητικά είναι προσωρινά και εξωτερικά, ενώ ο δεύτερος μόνιμα και προσωπικά. Φαίνεται, λοιπόν, ιδιαίτερα αποτελεσματικό το να μάθουμε να αμφισβητούμε τις απαισιόδοξες σκέψεις, βρίσκοντας επιχειρήματα υπέρ των αισιόδοξων και κοιτάζοντας τα αντικειμενικά δεδομένα μιας κατάστασης.

Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν πως η τάση προς μια αισιόδοξη ή απαισιόδοξη ιδιοσυγκρασία εμφανίζεται από τον πρώτο μάλιστα χρόνο της ζωής των παιδιών.

Φαίνεται ότι ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή μας -αισιόδοξη και πρόσχαρη, ή απαισιόδοξη – τείνουμε να αποκωδικοποιούμε ανάλογα τα ερεθίσματα και να αντιδρούμε σ’ αυτά είτε με θετικό, είτε με αρνητικό τρόπο. Συχνά αποκτούμε αρνητικές πεποιθήσεις, που εισβάλλουν στην καθημερινότητά μας και επηρεάζουν τον τρόπο που ενεργούμε. Άνθρωποι με πεσιμιστικές σκέψεις συχνά εγκαταλείπουν νωρίς τις προσπάθειές τους, όταν συναντήσουν μια δυσκολία.

Όμως, παρόλ’ αυτά, οι εμπειρίες και τα συναισθηματικά μαθήματα στην παιδική ηλικία μπορούν να επιδράσουν βαθιά και ουσιαστικά στη διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας. Άλλωστε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος παραμένει εύπλαστος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής , κάτι που μας δίνει τη δυνατότητα να επιδράσουμε στην απαισιόδοξη προδιάθεσή μας αποφασιστικά- αρκεί να το προσπαθήσουμε εντατικά.

Γιατί πρέπει να μεγαλώνουμε αισιόδοξα παιδιά;

Όπως αναφέρθηκα παραπάνω, η αισιοδοξία είναι μια ικανότητα που πλάθεται κατά την παιδική ηλικία. Σ’ αυτό το σημείο η στάση ζωής των γονέων με το ζωντανό τους παράδειγμα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Ένα παιδί που βλέπει με χαρούμενη και αισιόδοξη ματιά τον κόσμο, μπορεί να θέσει πιο εύκολα στόχους και να προσπαθήσει με αγωνιστική διάθεση και αυτοπεποίθηση να τους πραγματοποιήσει. Παράλληλα, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζει τις καθημερινές δυσκολίες με μαχητικότητα και θετική διάθεση , αλλά και να έχει καλή φυσική κατάσταση . Η αισιοδοξία λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη για το παιδί σε τομείς όπως το σχολείο, τα σπορ ή άλλου είδους δραστηριότητες.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν αισιόδοξα;

Είναι , καταρχήν, σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η αισιοδοξία σα στάση ζωής είναι κάτι που δε διδάσκεται σε μια μέρα. Άρα χρειάζεται να υιοθετήσουμε εμείς ως γονείς μια θετική και αισιόδοξη πρακτική στην καθημερινότητά μας , κάτι που θα αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για τα παιδιά μας.

Κάποιες πρακτικές ιδέες για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν πιο αισιόδοξα, είναι:

• Να βλέπουμε τη φωτεινή και θετική πλευρά της ζωής, δίνοντας έτσι ένα πρότυπο αισιοδοξίας στα παιδιά, ακόμη και στις πιο απλές καταστάσεις, π.χ. μπορούμε να προτρέψουμε τα παιδιά να αξιοποιήσουν το χρόνο τους δημιουργικά κι ευχάριστα εντός σπιτιού μία βροχερή μέρα , αντί να παραπονιόμαστε για τον «κακό καιρό».

• Να μάθουμε στα παιδιά να επικεντρώνονται στα θετικά σημεία και στις επιτυχίες τους ,ενθαρρύνοντάς τα παράλληλα να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τα αδύνατά τους σημεία.

• Να επαινούμε όχι μόνο τις επιτυχίες τους, αλλά και την προσπάθεια που κάνουν προς αυτήν την κατεύθυνση , π.χ. το μεθοδικό διάβασμα για έναν καλό βαθμό ( είναι, εξίσου, σημαντικό όμως να εκτιμάμε και την ίδια την προσπάθεια των παιδιών, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα ). Μ’ αυτόν τον τρόπο , ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή τους, προάγοντας παράλληλα την αισιόδοξη και θετική τους διάθεση.

• Έχει ιδιαίτερη σημασία να χρησιμοποιούμε θετικά φορτισμένες λέξεις , που επηρεάζουν ανάλογα τη διάθεσή μας και να αποφεύγουμε την επίκριση και τα αρνητικά σχόλια , όταν π.χ. εμφανίζεται ένα πρόβλημα ή το παιδί αποτυγχάνει σε κάτι. Φράσεις όπως, «Ίσως ήσουν κουρασμένος σήμερα. Μπορείς να δοκιμάσεις ξανά» δίνουν μια αισιόδοξη προοπτική και ανοίγουν ένα παράθυρο ευκαιριών στο άμεσο μέλλον.

• Ακόμη και οι δυσκολίες , π.χ. μια ένταση στην οικογένεια ή μια απόλυση, χρειάζεται να αντιμετωπίζονται με ψυχραιμία και διάθεση επανορθωτική ,αλλά και ρεαλιστική ταυτόχρονα. Το μήνυμα που πρέπει να μεταδίδουμε με τη στάση μας να είναι ότι υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις ή επιλογές για καθετί.

• Να αναγνωρίζουμε και να εκφράζουμε τα θετικά μας συναισθήματα, όπως τη χαρά ή τον ενθουσιασμό μας, ενθαρρύνοντας έτσι τα παιδιά μας να κάνουν το ίδιο.

• Να μην ξεχνάμε να εμπλουτίζουμε με χιούμορ και χαμόγελο τη ζωή μας ,αλλά και ν’ αναζητάμε αφορμές για χαρά στην καθημερινότητά.

• Να απολαμβάνουμε το παρόν, για να μάθουν τα παιδιά να κάνουν το ίδιο στη ζωή τους – και να μη σκεφτόμαστε ότι αυτό δε μπορεί να διαρκέσει πολύ, π.χ. «αν χαρώ πολύ σήμερα, αύριο κάτι θα πάει στραβά».

Η αισιοδοξία, σαν διάθεση και καθημερινή πρακτική , αξίζει να τη ζούμε, να την επηρεάσουμε, παρακινώντας και ενθαρρύνοντας και τους γύρω μας να αποκτήσουν μια πιο θετική και δυναμική στάση ζωής, γιατί ‘’άλλωστε το αύριο είναι μια άλλη μέρα’’.

ΛΙΟΥΤΑ ΕΛΕΝΗ –ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ